سؤال(713) : سهم الارث والدین از پسرشان چگونه است؟

جواب : مجموع ترکه دوازده قسمت می‌شود: برای پدر و مادر هر یک دو قسمت. و برای همسر یک و نیم قسمت. باقی ترکه بین اولاد تقسیم می‌شود، به طوری که برای هر پسر دو قسمت و برای هر دختر یک قسمت قرار داده می‌شود.

سؤال(714) : پـدر و مادرم دریک تصادف فوت کردند و پنج فرزند (دو پسر و سه دختر) از ایشان به جای مانده است. کل دارایی آن ها عبارت است از ۱۰ میلیون تومان به عنوان رهن منزل استیجاری، ۳ میلیون تومان به عنوان پس انداز برای استفاده ما در غیاب ایشان و پول طلای مادرم که برای هزینه های آب و برق و گاز و تلفن استفاده می‌شده است. با توجه به این که یکی از خواهرهایم ۷ ساله است و صغیر محسوب می‌شود، لطفاً به سؤالات زیر پاسخ دهید: الف) آیا نماز ما در خانه ای که خواهر صغیر ما در پول رهن آن شریک است، صحیح می‌باشد؟ ب) آیا به مبلغ حاصل از قیمت طلای مادرم خمس تعلق می‌گیرد؟ ج) آیا استفاده از اثاثیه منزل که خواهر صغیرمان در آن شریک است، جایز می‌باشد؟ د) آیا می‌توانیم سهم خواهر صغیرمان را به عنوان قرض الحسنه برداریم و استفاده کنیم و بعد از به تکلیف رسیدن او، بازپرداخت نماییم؟

جواب : الف) بله، صحیح است. ب) خیر، تعلق نمی گیرد. ج‌ود) وسایل منزل را بین ورثه تقسیم نمایید و سهمی که به خواهر صغیره مربوط می‌شود را ولی او (جد پدری) و اگر ولی ندارد برادر بزرگ یا شخص دیگری که مؤمن باشد (به عنوان قیم از طرف حاکم شرع در اموال صغیره) تصرف نماید، البته این تصرف می‌بایست با در نظر گرفتن مصلحت صغیر یا عدم مفسده صورت پذیرد.

سؤال(715) : فردی وصیت کرده و مقداری ماترک از خود بر جای گذاشته است. حال یکی از ورثه بدون اجازه و اطلاع دیگر وراث و نیز قبل از تقسیم ماترک و تعیین سهم هر یک، تصرفاتی از قبیل احداث چاه، ساخت یک اتاق نیمه کاره و هزینه های جانبی دیگر در منزلی که از متوفی به جای مانده، نموده است و مدعی می‌باشد که تمام این هزینه ها از اصل ماترک محسوب می‌گردد نه از سهم او این در حالی که بقیه وراث این تصرفات را قبول ندارند، خواهشمند است بفرمایید به لحاظ شرعی، آیا این فرد حق مطالبه این هزینه ها را از سهم بقیه دارد؟

جواب : تصرفات فرد مذکور شرعاً جایز نبوده است و حق مطالبه هزینه ها را ندارد و هزینه ها به گردن خود اوست.

سؤال(716) : شخصی یک پسر و پنج دختر و دو همسر دارد. یکی از همسران او مادر فرزندان است و دیگری هیچ فرزندی ندارد. این شخص وصیت کرده منزلی (به ارزش شش میلیون وهشتصد هزار افغانی) به پسرش تعلق گیرد، مشروط بر آن که یک اتاق به همراه زیر زمین این منزل، متعلق به همسری که فرزندی ندارد باشد. ضمناً شخص وصیت کننده یک قطعه زمین زراعی و قطعه ای زمین مسکونی نیز دارد که وصیت کرده است زمین زراعی (به ارزش پانصد هزار افغانی) بعد از مرگش مال همین پسر باشد و زمین مسکونی (به ارزش سه میلیون افغانی) مال پنج دخترش باشد. این در حالی است که از همسر دیگر که مادر فرزندان است و در قید زوجیت او نیز می‌باشد، هیچ نامی نبرده و سهمی برای او در نظر نگرفته است. حال دختران و آن همسر متوفی که هیچ سهمی به او تعلق نگرفته است، این وصیت را قبول ندارند و خواهان تقسیم ارث به شیوه شرعی می‌باشند. شخص متوفی به غیر از همین سه قلم (خانه، زمین زراعی و زمین مسکونی) هیچ دارایی دیگری ندارد. بر روی زمین زراعی نیز هیچ اصله و درختی نیست و بنای منزل مسکونی نیز فاقد ارزش می‌باشد. خواهشمند است سهم هر یک از وراث از ماترک را معین فرمایید.

جواب : وصیت میت تنها در ثلث ترکه صحیح و نافذ است، به این معنی که پسر مالک ثلث زمین زراعی و ثلث منزل به شرط مذکور می‌باشد و ثلث زمین مسکونی ملک دخترها است و دو همسر از خود زمین ارث نمی برند و فقط از بنای منزل ارث می‌برند. بنابراین بعد از مستثنی کردن ثلث میت و قیمت گذاری بنای منزل و دادن یک هشتم به هر دو همسر به صورت مساوی، باقی ترکه بین اولاد میت از ذکور و اناث تقسیم می‌شود که برای پسر دو سهم و برای هر یک از دخترها یک سهم داده می‌شود.

سؤال(717) : آیا اجاره رحم موجب جاری شدن احکام ارث برای اجاره دهنده، اجاره کننده و فرزند می‌شود؟

جواب : احکام ارث بین اجاره دهنده و فرزند جاری می‌شود اما بین اجاره دهنده و اجاره کننده جاری نمی شود. اگر اجاره کننده صاحب نطفه باشد، احکام ارث بین اجاره کننده و فرزند نیز جاری می‌شود. در یک کلام آن فرزند دارای یک پدر و دو مادر می‌گردد.

سؤال(718) : شخصی فوت کرده و از وی اولاد صلبی باقی نمانده است، امّا در زمان حیاتش دختری را به فرزندی قبول کرده و این دختر را مانند فرزند اصلی خود بزرگ کرده است. آیا بعد از مرگ متوفی، آن دختر مستحق ارث می‌شود یا برادران و خواهران متوفی؟

جواب : دختر مورد سؤال از میت ارث نمی برد و ارث و ترکه به برادران و خواهران میت می‌رسد.

سؤال(719) : خوردن و بردن میوه های باغ پدر بزرگ فقید همسرم (به مقدار کم) که به پدر همسرم و برادران و خواهران ایشان ارث رسیده است اما بر سر تقسیم آن باغ هنوز جدل و اختلاف نظر وجود دارد، چه حکمی دارد؟

جواب : سزاوار است که مؤمنین از شبهات دوری کنند.

سؤال(720) : شخصی کارمند دولت بوده و قبل از بازنشستگی فوت کرده است. دولت نیز مقداری پول به خانواده متوفی بابت حقوق ماهیانه و کمک دولت پرداخت می‌کند. آیا این پول ارث حساب می‌شود یا حق زوجه و فرزندان؟

جواب : آن مقدار مبلغی که از حقوق ماهیانه میت است، حکم ترکه را دارد و همه وراث به حسب سهم شان ارث می‌برند. اما آن مقدار مبلغی که دولت از طرف خودش داده، حکم ترکه را ندارد و مخصوص آن کسانی است که دولت آن ها را منظور کرده است و به شکل مساوی و برابر بین ایشان تقسیم می‌شود.

سؤال(721) : شخصی فوت شده و از بستگان درجه اول هیچ کس باقی نمانده و از بستگان درجه دوم یک برادر اُمّی و اولاد برادر ابوینی باقی مانده است. میراث متوفی به چه کسی تعلق دارد؟

جواب : میراث مختص به برادر مادری است.

سؤال(722) : آیا سهم ارث برادرزادگان مساوی است؟

جواب : بله، مساوی است.

سؤال(723) : شخصی فوت شده و در وصیت نامه خود نوشته که باید مقدار مشخصی سهمین داده شود. یکی از وراث اطمینان دارد که متوفی قطعاً بیش تر از مقدار وصیت خمس بر گردن دارد. آیا دادن این مقدار خمس که میت وصیت نکرده بر ورثه لازم است؟

جواب : فقط بر آن وارثی که می‌داند در ذمه میت، حقوق شرعیه بیش تر از مقدار تعیین شده است، لازم است که آن حقوق شرعیه را از سهم خود از ترکه پرداخت کند.

سؤال(724) : پدری فوت کرده و پسر بزرگی که هم قیم دیگر فرزندان باشد و هم بتواند وصیت متوفی را اجرا کند موجود نیست. در این صورت قیم چگونه تعیین می‌شود؟

جواب : به وکیل مرجع تقلید مراجعه کنند تا وی قیم را مشخص نماید.

سؤال(725) : گفته می‌شود در شرع مقدس زن از زمین ارث نمی برد. آیا این مسئله شامل دختران نیز می‌شود؟

جواب : اگر مردی بمیرد و مثلا صاحب یک خانه و یک باغ باشد، همسرش از زمین آن دو ارث نمی برد ولی از بنای خانه، وسایل آن و درخت های آن باغ ارث می‌برد. پسران و دختران آن مرد نیز به میزانی که در رساله عملیه توضیح داده شده است، از تمامی اجزاء خانه و باغ ارث می‌برند.

سؤال(726) : آیا زن (همسر) از انواع زمین و خانه ارث می‌برد؟

جواب : زن از زمین ارث نمی برد، خواه زمین زراعی باشد یا زمین خانه ای که به ارث رسیده باشد. اما از آن چه که در زمین است ارث می‌برد: مانند سرقفلی، بنا، دیوار، سقف و نیز وسایل خانه و هم چنین از زراعت و محصول، درختان و امثال این ها که در زمین های زراعی و باغ موجود است.

سؤال(727) : اگر وراث متوفی، ارث زنش را از محصول باغ ها و زمین های زراعی ندهند و بعد از گذشت سالیان دراز بخواهند حقوق او را تادیه نمایند، حقوق زن چگونه محاسبه می‌شود؟ آیا تا زمان پرداخت حقوق زن، تصرف در اموال میت جایز بوده است؟

جواب : از طریق مصالحه و مراضات این کار را انجام دهند. هم چنین تصرفات وراث در مقداری که متعلق به زن بوده است، صحیح و نافذ نبوده و می‌بایست به نحوی او را راضی کنند.

سؤال(728) : زن تا چه زمان از منافع خانه، زمین های کشاورزی و باغ های شوهرش ارث می‌برد؟

جواب : زن از زراعت جدیدی که بعد از فوت متوفی صورت می‌گیرد سهمی ندارد، اما در منافع خانه و میوه های درختان قدیمی باغ شریک است.

سؤال(729) : اگر شوهر در وصیت نامه از یک هشتم حق زن خود حرفی به میان نیاورده باشد، آیا این دلیلی بر اسقاط حق زن خواهد شد؟

جواب : در فرض این موضوع سبب اسقاط حق ارث زن نمی شود.

سؤال(730) : آیا وصیت پیرامون اهدای اعضای بدن پس از مرگ معتبر است؟

جواب : وصیت به تبرع آن دسته از اعضای بدن که انتقال آن ها موجب تشوّه خلقت و مثله میت نشود، جایز است.

سؤال(731) : اگر فرزند شخصی فاسد و نسبت به مسائل شرعی بی مبالات باشد، وظیفه این شخص نسبت به قضای نمازهایش بعد از فوت چگونه است؟

جواب : به صورت کلی قضای نمازهای پدر بر عهده فرزند بزرگ است. در فرض این شخص می‌بایست وصیت کند که از ثلث ماترک خود برایش نماز و روزه قضا به جا آورند.

سؤال(732) : کسی که وصیت کرده با ماترکش مغازه ای بخرند که در آن محرمات به فروش می‌رسد، آیا وصیتش نافذ است؟

جواب : بله، باید به وصیت عمل کرد.

سؤال(733) : متوفی در وصیت خود قید کرده است که مبلغ پنج میلیون تومان را صرف مراسم ختم کنند. از این مبلغ یک میلیون تومان اضافه آمده است. تکلیف را بیان فرمایید.

جواب : اگر پنج میلیون تومان جزو ثلث ماترک میت است، می‌توان آن را به ثواب او در امور خیر هزینه کرد.

سؤال(734) : اگر پدری وصیت کند که یکی از فرزندانش در تجهیز، تشییع و تدفین او شرکت نکند، آیا فرزند می‌تواند به وصیت پدر عمل ننماید؟

جواب : بله، حضور فرزند در مراسم ذکر شده جایز است.

سؤال(735) : اگر پدری یکی از فرزندان خود را با گفتن: “فلانی را از ارث محروم کردم” از ارث محروم کند یا در وصیت نامه این مطلب را بنویسد، آیا وصیت او نافذ است؟

جواب : چنین وصیتی فقط در ثلث ماترک میت نافذ است و در بقیه اموال فرزند ارث می‌برد.

سؤال(737) : اگر شخصی وصیت کند که میراث او به تساوی بین پسران و دختران تقسیم شود، آیا عمل به چنین وصیتی واجب است؟

جواب : می‌توان به چنین وصیتی عمل کرد ولی الزام شرعی ندارد. چنان چه ورثه به این وصیت عمل نکردند، سهم دختران از ثلث ماترک میت تکمیل می‌شود.

سؤال(738) : پدرم فوت کرده و مادرم مدعی است که در خرید زمین و ساخت خانه ای که هم اکنون در آن ساکن هستیم، با فروش طلاهای خود به پدر مرحومم کمک کرده و بنابراین مستحق دریافت سهم خود از زمین و خانه جدای از مسئله ارث است. آیا ادعای مادرم پذیرفتنی است؟

جواب : اگر کمک های مادرتان در خانه به عنوان کمک مجانی و بلاعوض بوده است، چنین حقی ندارد ولی اگر به عنوان مشارکت در خانه بوده است، می‌تواند چنین ادعایی بکند و باید پیش از تقسیم ارث حق او داده شود.

سؤال(739) : اگر متوفی وصیت کند که هر کدام از فرزندان دختر و پسرش مقداری از نمازها و روزه هایش را ادا کنند، تکلیف چیست؟

جواب : اجرا و تنفیذ وصیت مذکور فقط از یک سوم مال میت لازم است، به این معنی که از ثلث مال و ترکه متوفی قضای نمازها و روزهایش داده شود. هم چنین فرزندان تکلیفی در قبال قضای نمازها و روزه ها ندارند.